De islam kent een rijke traditie van kennis, geworteld in de Koran en de Hadith, die generaties van geleerden zorgvuldig hebben doorgegeven. Maar wat gebeurt er wanneer deze schat aan kennis dreigt te verdwijnen? Dit is een vraag die een diepe indruk achterlaat, vooral in het licht van de overlevering van de Profeet Mohammed, vrede en zegeningen van Allah zij met hem, waarin wordt gewaarschuwd voor de gevolgen van het verlies van kennis door het overlijden van de geleerden. In dit artikel bespreken we de betekenis van deze overlevering en reflecteren we op de implicaties van het uitsterven van de islamitische kennis in onze tijd.

Een waarschuwing voor de toekomst

In Sahīh Muslim staat een overlevering in het hoofdstuk over kennis, waarin de Profeet Mohammed ,vrede en zegeningen van Allah zij met hem, zei:

“Allah neemt kennis niet abrupt weg door deze uit de mensen weg te trekken. In plaats daarvan neemt Hij kennis weg door het overlijden van de geleerden. Wanneer er geen geleerden meer overblijven, zullen mensen onwetenden leiders als geleerden aannemen. Deze leiders krijgen vragen voorgelegd en geven vervolgens antwoorden zonder kennis. Zij zijn zelf het weg bijster en brengen ook anderen op een dwaalspoor.” [1]

Deze krachtige woorden beschrijven een van de tekenen van de Dag des Oordeels: het verdwijnen van religieuze kennis. Dit verlies gebeurt niet plotseling, maar geleidelijk, door het overlijden van de, ʿulamā, de bewakers van de islamitische kennis. Deze waarschuwende woorden benadrukken dat het verlies van kennis niet slechts een individueel of lokaal probleem is, maar een wereldwijd fenomeen dat leidt tot wijdverspreide onwetendheid.

Geleerden zijn de hoeders van de waarheid

Geleerden, zoals rechters (qādīs), juristen (moefti’s), imams en sheikhs, zijn de hoeders van de islamitische kennis. Hun rol gaat verder dan alleen het onderwijzen van religieuze teksten. Ze bieden leiding, verduidelijken complexe kwesties en bewaken de authenticiteit van de islamitische traditie. Hun overlijden betekent niet alleen een persoonlijk verlies, maar een verlies voor de hele gemeenschap, omdat zij de lege plekken die zij achterlaten niet zomaar kunnen opvullen.

Met het verdwijnen van deze geleerden dreigt er een situatie waarin onwetenden naar voren worden geschoven als autoriteiten. Deze onwetende leiders, die de schijn van kennis wekken, kunnen ernstige schade aanrichten door onjuiste uitspraken en misleidende fatwa’s. Dit leidt tot morele en religieuze chaos. [2]

De ernst van het verlies van geleerden

De dood van een geleerde is een verlies dat verder reikt dan men zich vaak realiseert. De Profeet Mohammed, vrede en zegeningen van Allah zij met hem, benadrukte dit met de woorden:

“De dood van een geleerde is een onvervangbaar verlies en een leegte die niet opgevuld kan worden. Het is als een ster die uitgedoofd wordt. De dood van een hele stam is voor mij minder zwaar dan de dood van een geleerde.” [3]

Ook de tweede kalief, ʿUmar ibn al-Khaṭṭāb, moge Allah tevreden met hem zijn, sprak over de ernst van dit verlies:

“De dood van duizend aanbidders die ’s nachts bidden en overdag vasten is minder zwaar dan de dood van één intellectuele persoon die inzicht heeft in wat door Allah toegestaan (halal) en verboden (haram) is.” [4]

Deze uitspraken onderstrepen hoe onmisbaar geleerden zijn voor het behouden van de islamitische traditie en het begeleiden van de gemeenschap.

Pseudo-geleerdheid: onwetendheid in vermomming

Een van de meest zorgwekkende gevolgen van het uitsterven van echte geleerden is de opkomst van pseudo-geleerdheid. Dit fenomeen, waarin onwetenden zichzelf of anderen als kenners beschouwen, draagt bij aan de verspreiding van halve waarheden en misvattingen binnen de samenleving. Terwijl de ware ʿulamā kennis bezitten die geworteld is in authenticiteit, inspanning en een diep begrip van de islam, ontbreekt dit bij pseudo-geleerden. Hun kennis is vaak oppervlakkig, onsamenhangend en gebaseerd op fragmenten van informatie die niet in de juiste context worden begrepen.

In de moderne tijd, waarin informatie overal beschikbaar is, ontstaat de illusie dat iedereen een expert kan zijn. Het gemak waarmee men via internet toegang krijgt tot religieuze teksten, video’s en artikelen heeft geleid tot een cultuur van oppervlakkige kennisvergaring. Mensen lezen korte samenvattingen, bekijken flitsende video’s of luisteren naar onvolledige lezingen, zonder de moeite te nemen om verder te studeren of de context en diepgang van het onderwerp te begrijpen.

Deze oppervlakkigheid leidt ertoe dat sommigen zichzelf als geïnformeerd beschouwen, terwijl hun kennis slechts een fractie vertegenwoordigt van wat nodig is om de waarheid volledig te bevatten. Dit soort pseudo-geleerdheid is gevaarlijk, omdat het niet alleen de persoon zelf op het verkeerde pad brengt, maar ook anderen misleidt. Onwetenden die zich voordoen als autoriteiten geven vaak verkeerde antwoorden op religieuze vragen, resulterend in misvattingen die zich als een olievlek door de gemeenschap verspreiden.

De gevolgen van Pseudo-geleerdheid

De gevolgen van pseudo-geleerdheid zijn diepgaand en hebben invloed op zowel individuen als de bredere samenleving. Enkele van de meest opvallende problemen zijn:

Verspreiding van misvattingen

Pseudo-geleerden kunnen door hun onvolledige begrip van religieuze teksten verkeerde interpretaties delen. Deze misvattingen leiden tot verwarring en soms zelfs tot verdeeldheid binnen de islamitische gemeenschap.

Verlies van vertrouwen in geleerden

Wanneer mensen verkeerde antwoorden krijgen van pseudo-geleerden, leidt dit vaak tot een algemene scepsis tegenover religieuze autoriteiten. Dit verlies van vertrouwen maakt het moeilijker voor echte ʿulamāʾ om hun kennis effectief over te dragen.

Halve waarheden als norm

Pseudo-geleerden hebben de neiging om simplistische oplossingen te bieden voor complexe problemen. Dit maakt het aantrekkelijk voor mensen die geen tijd of moeite willen investeren in diepgaande studie. Het resultaat is een samenleving waarin halve waarheden de norm worden en de diepgang van de islamitische traditie verloren gaat.

Zoeken naar erkenning en populariteit

In de wereld van sociale media en publieke platforms zoeken pseudo-geleerden vaak naar aandacht en goedkeuring, in plaats van oprechte intenties om kennis te verspreiden. Ze richten zich op populariteit in plaats van op de waarheid, wat een verdere afbrokkeling van ware kennis veroorzaakt.

Terugkeer naar authentieke kennis

In een tijd waarin pseudo-geleerdheid en oppervlakkigheid de overhand dreigen te nemen, is het essentieel dat de islamitische gemeenschap terugkeert naar de fundamenten van ware kennis. Dit betekent niet alleen het bestrijden van onwetendheid, maar ook het actief ondersteunen van de geleerden die de hoeders zijn van de islamitische traditie.

De kracht van authentieke geleerden

De eerste stap om pseudo-geleerdheid tegen te gaan, is het erkennen en ondersteunen van de islamitische geleerden. Hun rol is onmisbaar, niet alleen in het verspreiden van kennis, maar ook in het bieden van richting en leiding aan de gemeenschap. Het promoten van hun werk, het bijwonen van hun lessen en het stimuleren van jongeren om in hun voetsporen te treden, zijn essentiële stappen om de islamitische kennis in stand te houden.

Hierbij is het belangrijk dat men zich niet laat beperken door affiliaties met specifieke organisaties of spirituele ordes. Authentieke ʿulamāʾ zijn degenen die hun kennis baseren op de Koran en de Soennah, ongeacht hun achtergrond of specifieke scholing. Deze diversiteit binnen de gemeenschap van geleerden biedt juist een rijkdom aan perspectieven en wijsheid, en alle authentieke ʿulamāʾ verdienen respect en erkenning, ongeacht hun achtergrond of verbondenheid met specifieke organisaties

Door geleerden te steunen zonder verdeeldheid te zaaien, kan de islamitische gemeenschap een sterke, verenigde basis leggen voor het behoud van ware kennis. Deze inspanning is niet alleen een investering in de toekomst, maar ook een bescherming tegen onwetendheid en de misleidingen van pseudo-geleerdheid. Het behoud van authentieke kennis en de erkenning van degenen die deze kennis belichamen, vormen de sleutel tot een gezonde en geïnformeerde islamitische samenleving.

Bevordering van kritisch denken

Daarnaast is het belangrijk om kritisch denken te stimuleren. Verken niet alleen de oppervlakte van kennis, maar duik ook in de diepte ervan. Halve waarheden en misvattingen kunnen worden vermeden door bronnen zorgvuldig te beoordelen en op zoek te gaan naar authenticiteit. Dit helpt mensen om geen slachtoffer te worden van pseudo-geleerdheid, bijvoorbeeld door lezingen te volgen waarin boeken en primaire bronnen direct worden gebruikt.

Waarde hechten aan diepgang

In een wereld die gericht is op snelheid en directe antwoorden, is het prioriteren van diepgang een belangrijke stap. Het verkrijgen van ware kennis vereist inspanning, geduld en toewijding. Alleen door tijd en moeite te investeren in het begrijpen en toepassen van kennis, kan deze kennis een verschil maken in het leven van individuen en gemeenschappen.

Een collectieve verantwoordelijkheid

De overlevering uit Sahīh Muslim is een oproep aan iedereen om het belang van kennis te erkennen. Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid om de islamitische traditie te beschermen door kennis te koesteren, geleerden te respecteren en te streven naar een dieper begrip. Dit is de enige manier om de uitdagingen van de moderne tijd te overwinnen en ervoor te zorgen dat onwetendheid geen ruimte krijgt om te gedijen.

Door terug te keren naar de basis van authentieke kennis, kan de islamitische gemeenschap niet alleen haar erfenis beschermen, maar ook de weg vrijmaken voor een toekomst waarin waarheid en begrip de boventoon voeren.