Islamofobie is een vorm van racisme gericht op moslims en mensen die eruitzien als moslims. Deze discriminatie is gebaseerd op het idee dat iemand moslim is of lijkt. Hoewel deze vorm van racisme al lang bestaat, werd de term ‘islamofobie’ pas echt bekend in 1997 na een rapport van het Runnymede Trust, een vooraanstaande Britse organisatie tegen racisme.

Racisme uitgelegd

Racisme veronderstelt dat bepaalde groepen van nature negatieve eigenschappen hebben die iedereen binnen die groep zou hebben. Deze gedachtegang is gebaseerd op verouderde theorieën over biologische rassenverschillen, die wetenschappelijk zijn weerlegd. Ondanks dat moslims voornamelijk een religieuze groep zijn, worden ze vaak als een ras gezien door de samenleving. Dit proces, waarbij moslims als ras worden behandeld, zorgt ervoor dat bepaalde racistische vooroordelen over etnische groepen zoals Pakistanen of Arabieren worden toegepast op moslims.

Herkenbare doelwitten van islamofobie

Islamofobie treft vooral moslims die visueel herkenbaar zijn, zoals vrouwen die hijabs (hoofdbedekking), niqabs (gezichtsbedekking) of andere hoofdbedekkingen dragen, en mannen met baarden. Andere religieuze groepen zoals sikhs, vanwege hun baarden, en hindoes, voornamelijk de vrouwen die een hoofddoek dragen, ervaren ook islamofobie omdat zij op een vergelijkbare manier als moslims worden gezien, ondanks hun verschillende religieuze achtergronden.

Hoe islamofobie zich uit

Islamofobie komt voor in organisaties en overheidsbeleid, maar ook in het dagelijks leven. Het manifesteert zich in scheldpartijen, fysiek geweld, het vernielen van bezittingen, en het verspreiden van teksten die moslims in een kwaad daglicht stellen. Ook komen haatdragende opmerkingen, persoonlijke aanvallen en intimidatie veel voor.

Peter Hopkins is hoogleraar sociale geografie en decaan van sociale rechtvaardigheid aan de Newcastle University in het Verenigd Koninkrijk. Hij behaalde zijn doctoraat aan de University of Edinburgh en zijn bachelor aan de University of Strathclyde in Glasgow. Hopkins onderzoekt hoe racisme, seksisme, leeftijdsdiscriminatie, discriminatie op basis van lichaamsgrootte en islamofobie het dagelijks leven van mensen beïnvloeden.  

Dit korte videofragment, gemaakt door professor Peter Hopkins, geeft een nuttig overzicht van islamofobie. [2]

De krachten achter islamofobie

De verspreiding van islamofobie wordt ondersteund door invloedrijke organisaties en groepen, waaronder overheidsinstanties die antiterrorismebeleid voeren, rechtse politieke bewegingen, en een netwerk dat veel geld steekt in het financieren van rechtse denktanks en politieke groepen. Extremistische acties en internationale politieke beslissingen versterken het beeld dat moslims als groep verantwoordelijk zijn voor terrorisme, wat nog eens extra wordt benadrukt door media die discriminerende taal en beelden gebruiken.

Op vrijdag 17 mei 2024 gaf Mona Keijzer een toelichting op het hoofdlijnenakkoord in het televisieprogramma Sophie & Jeroen. In deze aflevering verklaarde Keijzer dat jodenhaat bijna onderdeel is van de islamitische cultuur. Zie hieronder een fragment van de uitzending [2]

TV-discussie over Holocaustonderwijs voor moslimmigranten roept vragen op

In de discussie op tv praat men over het koppelen van Holocaustonderwijs aan het inburgeringsproces voor migranten uit islamitische landen. Er wordt gezegd dat antisemitisme deel zou uitmaken van de cultuur in deze landen. Dit is een problematische uitspraak omdat het een heel geloof en de mensen die dit aanhangen over één kam scheert. Wanneer er gelukkig heftig op gereageerd wordt, wordt de uitspraak minder generaliserend en blijkt het bedoeld te zijn voor sommige mensen, niet allemaal. Je ziet echter dat de vrouw dit niet meent en toch achter haar oorspronkelijke uitspraak staat. Het is immers niet logisch om een beleid door te voeren dat gebaseerd is op sommige mensen, en waarbij de meerderheid zich moet aanpassen. Dit soort uitspraken kan leiden tot islamofobie, omdat het een hele groep mensen negatief labelt op basis van hun religieuze achtergrond.

Zijn moslims echt antisemitisch? Waarom deze uitspraak problematisch is

Door te stellen dat Jodenhaat een cultureel kenmerk is van alle islamitische landen, wordt een stereotype bevestigd dat niet op individueel gedrag let maar op groepsidentiteit. Dit draagt bij aan een beeld waarin alle moslims als hetzelfde worden gezien, wat niet eerlijk of accuraat is. Het is een voorbeeld van hoe gesprekken en beleid kunnen bijdragen aan de verspreiding van islamofobie door negatieve en onjuiste beeldvorming te versterken.

Waarom het verkeerd is om alle moslims over één kam te scheren

Kortom, deze manier van spreken in het tv-fragment kan gezien worden als een vorm van islamofobie omdat het bijdraagt aan het stigmatiseren van moslims en hun culturen als inherent problematisch. Dit soort uitspraken maakt het moeilijker voor moslims om als volwaardige en individuele leden van de samenleving gezien te worden.

Hoe we islamofobie kunnen bestrijden

Om islamofobie effectief tegen te gaan, is het belangrijk dat we duidelijk stelling nemen tegen acties die moslims discrimineren en dat we politiek actief worden om racisme breder aan te pakken. Ook moeten we zorgen dat mensen beter begrijpen wat antiracisme en islamofobie inhouden, bijvoorbeeld door lesprogramma’s en trainingen te verbeteren. Door samen te werken met andere groepen die discriminatie bestrijden, kunnen we islamofobie aanpakken als onderdeel van een bredere strijd tegen onderdrukking.