In dit artikel verwijst ‘familiegraf’ naar een graf waarin meerdere mensen samen begraven kunnen worden. In Nederland is er in een familiegraf ruimte voor maximaal drie personen. De vraag rijst wat de islamitische wetgeving (Sharia) voorschrijft over begraving in een dergelijk familiegraf. Is dit toegestaan? Als dat niet het geval is, zijn er dan bepaalde omstandigheden waarin het begraven van meerdere personen in één graf acceptabel is?

Behandeling van overledenen in de islam

In de islam wordt het lichaam van de overledene met veel respect en zorg behandeld, zoals dat voorgeschreven is in de religieuze teksten. Na het overlijden wordt het lichaam zorgvuldig gewassen en in een lijkwade gewikkeld. Het gemeenschappelijke begrafenisgebed wordt verricht om vergiffenis voor de overledene te vragen. Vervolgens wordt het lichaam voorzichtig opgetild en naar de begraafplaats gedragen. Tijdens de tocht naar het graf wordt geprobeerd de bewegingen zo beheerst mogelijk te houden, vanuit de overtuiging dat de overledene anders ongemak ervaart. Eenmaal bij het graf aangekomen, wordt de overledene met diep respect ter ruste gelegd en begraven.

Eén persoon per graf

Volgens de islamitische wetgeving mag niet meer dan één persoon in een graf worden begraven, tenzij er sprake is van een absolute noodzaak. Deze regelgeving is niet enkel bedoeld voor de eigenlijke begrafenis, maar geldt ook voor latere bijzettingen. De reden voor deze beperking is veelzijdig, met respect voor de overledenen, ethische overwegingen, en religieuze voorschriften die de waardigheid van de menselijke resten benadrukken.

Noodzaak en uitzondering

Een absolute noodzaak kan zich voordoen bij een epidemie, een natuurramp, oorlog en andere situaties, waarbij zoveel doden vallen dat het uiterst moeilijk wordt om hen allemaal te begraven, of wanneer er door ruimtegebrek niet genoeg plek is voor een graf voor iedereen. In dergelijke gevallen is het toegestaan om meer dan één overledene in één graf te begraven.

Als je de wens hebt om begraven te worden in het graf van een dierbare, of in een bestaand graf op een specifieke begraafplaats waar je geliefden liggen, maar er geen ruimte beschikbaar is door beperkte capaciteit, dan geldt dit niet als een situatie van absolute noodzaak.

Heropenen van een graf: schending van de waardigheid

Het heropenen van een graf, zelfs nadat het lichaam volledig is vergaan, schendt de waardigheid van de reeds begraven persoon. De waardigheid blijft immers voortbestaan. Om deze reden staat de Sharia het begraven van meer dan één persoon in een graf niet toe, behalve in gevallen van absolute noodzaak, zoals eerder beschreven. [1] [2]

De dood is een verbindende brug

De overtuiging dat de dood niet het einde markeert, is diepgeworteld in de islamitische traditie. Als moslims omarmen we het concept van het hiernamaals, een geloof dat stelt dat er na de dood een nieuw leven wacht. Dit idee wordt ondersteund door talrijke openbaringen en overleveringen, die tezamen de basis vormen van dit fundamentele geloofsaspect. Het hiernamaals is niet slechts een geloofselement; het is een essentieel onderdeel van onze religie. Deze overtuiging leidt tot de intrigerende vraag of we onze dierbaren na de dood zullen weerzien. Om deze vraag te benaderen, verwijzen we naar specifieke overleveringen die licht werpen op dit onderwerp.

Imam al-Suyūṭī ( 911AH) schreef:

“Ḥayyān bin al-Aswad zei: “De dood is een brug die de ene geliefde naar de andere geliefde brengt.” [3]

Na de dood wordt het lichaam volgens de islamitische voorschriften met groot eerbetoon en respect ter ruste gelegd. Het hebben van een familiegraf is geen islamitische traditie, aangezien de dood zelf wordt gezien als een middel om dierbaren te herenigen. Het is een brug de de geliefden met elkaar herenigd. Hierdoor maakt de dood het idee van een familiegraf overbodig.

De vreugde van hereniging

Thābit al-Bunānī, een metgezel van de eerbiedwaardige Anas bin Mālik -moge Allah tevreden met hen beiden zijn-, bracht veertig jaar door in zijn gezelschap. Hij heeft het volgende overgeleverd:

“Het heeft ons bereikt dat wanneer iemand sterft, hij omringd wordt door zijn familie en verwanten die hem in de dood zijn voorgegaan. Zij zijn heel blij met hem en hij is blijer met hen dan een reiziger die terugkeert naar zijn familie.” [4]

Geef salām aan mijn overleden zoon

De eerbiedwaardige Ibn Labībah -moge Allah tevreden met hem zijn- vertelde over de moeder van Bishr bin al-Barā. Ze was ontzettend verdrietig omdat haar zoon was overleden. Hij vertelde hierover als volgt:

“Toen Bishr bin al-Barā bin Maʾrūr stierf, was zijn moeder intens verdrietig. Ze zei: ‘O Gezant van Allah, de mensen van Banū Salamah blijven sterven, herkennen de doden elkaar zodat ik Bishr mijn groeten kan sturen?’ Hij zei: ‘Ja, bij Degene in Wiens hand mijn ziel is, ze herkennen elkaar net zoals vogels elkaar herkennen in de toppen van bomen.’ En telkens wanneer iemand van Banū Salamah stierf, ging de moeder van Bishr naar hem toe en zei: ‘O zo-en-zo, vrede zij met jou,’ en hij zou zeggen: ‘En vrede zij met jou,’ en dan zou ze zeggen: ‘Breng Bishr mijn groeten over.’” [5]

De ziel wordt ontvangen door andere zielen

Wanneer de ziel door de engelen uit het lichaam wordt gehaald, dan wordt het door de zielen van Allah’s dienaren ontvangen. Deze zielen vragen over hun nabestaanden op de wereld. Zo is er een overlevering van de eerbiedwaardige Abū Ayyūb al-Ansārī -moge Allah tevreden met hem zijn-:

“De Gezant van Allah -vrede zij met hem- zei: ‘De ziel van de gelovige, wanneer deze wordt genomen, wordt ontvangen door de mensen van barmhartigheid onder de dienaren van Allah, net zoals de brenger van goed nieuws wordt ontvangen door de mensen van de wereld. Zij zeggen: ‘Kijk naar jullie metgezel, hij kan nu rusten want hij was in ernstige benauwdheid.’ Vervolgens vragen ze hem wat er gebeurd is met die-en-die, en of die-en-die getrouwd is.”[6]

De reis van de ziel na de dood

De eerbiedwaardige Abū Hurayrah -Allah zij hem tevreden- vertelde over de laatste momenten van een persoon en wat er gebeurt met de ziel na de dood en de ontmoeting met andere zielen. Zo vertelde hij:

De Profeet -vrede zij met hem- heeft gezegd: “Wanneer de laatste momenten van een gelovige naderen, komen engelen van barmhartigheid met witte zijde naar hem toe en zeggen tegen hem: ‘O ziel, verlaat het lichaam in een staat waarin jij tevreden bent en jouw Heer tevreden met jou is, en ga naar de barmhartigheid, genade, en het hof van Allah in een staat waarin Hij (jouw Heer) niet ontevreden met jou is.’

Wanneer de ziel het lichaam verlaat, is de geur ervan heerlijker dan die van de beste muskus. De engelen dragen de ziel aan elkaar over, totdat ze daarmee de hemelpoort bereiken. De hemelingen zeggen dan: ‘Wat een heerlijke geur brengen jullie mee van de aarde!’ Vervolgens brengen de engelen de ziel naar de zielen van de gelovigen, en de vreugde die daar ervaren wordt, is groter dan die ervaren wordt als een lang afwezige persoon terugkeert naar zijn geliefden.

Vervolgens vragen de zielen van de gelovigen over anderen: “Hoe is het met die en die?” De engelen zeggen dan tegen hen: “Laat dat rusten, want dat behoort tot de zorgen van de wereld.” [7]

De zielen vragen naar hun nabestaanden

In een andere overlevering vertelde de eerbiedwaardige Abū Hurayrah -Allah zij hem tevreden- over zielen van gelovigen die je na de dood komen ontmoeten en vragen stellen over hun dierbaren op de wereld. Zo vertelde hij:

“Wanneer de dood neerdaalt op de gelovige en hij alles heel goed met eigen ogen heeft gezien, zou hij wensen dat zijn ziel uit zijn lichaam gaat en Allah houdt van het ontmoeten van hem. De ziel van de gelovige stijgt op naar de hemel, waar de zielen van de gelovigen hem tegemoet komen en hem vragen stellen over hun kennissen uit het wereldse leven.” [8]

De zielen ontmoeten elkaar na de dood

De eerbiedwaardige ʿAbdullāh bin ʿAmr bin al-ʿĀṣ vertelde dat de zielen van gelovigen elkaar ontmoeten, ook al hebben ze elkaar nooit op deze wereld ontmoet. Zo vertelde hij:

“De Gezant van Allah -vrede zij met hem- zei: ‘De zielen van de gelovigen ontmoeten elkaar op een afstand van een dagreis, ook al hebben ze elkaar nooit eerder gezien.’” [9]

Tijdelijke scheiding is slechts een overgang naar een eeuwige samenzijn

In het licht van de rijke overleveringen en uitspraken die we hebben onderzocht, wordt het duidelijk dat de islam een diepe en geruststellende visie biedt op de reis na de dood en de hereniging met geliefden. Het concept van een familiegraf, hoewel begrijpelijk vanuit menselijke emotie en verlangen naar nabijheid, wordt overbodig in het perspectief van het islamitische geloof. Dit komt omdat de islam leert dat na de dood, ongeacht de fysieke afstand of de plaats van begraving, de zielen van de gelovigen herenigd worden in een rijk van vrede en harmonie.

De boodschap van de islam benadrukt dat ware nabijheid niet wordt bepaald door fysieke plaatsing in deze wereld, maar door spirituele verbondenheid en de uiteindelijke hereniging in het hiernamaals. Dit biedt troost en hoop voor de gelovigen, wetende dat hun tijdelijke scheiding van dierbaren slechts een overgang is naar een eeuwige samenzijn.

Zelfmoord is niet de juiste oplossing

Tegelijkertijd is het van belang te onderkennen dat het leven zijn uitdagingen kent, en soms kunnen deze ons tot wanhoop drijven. In zulke momenten is het belangrijk te herinneren dat zelfmoord verboden is en een grote zonde is in de islam. Het is een daad die ingaat tegen de principes van geduld en vertrouwen in Allah’s wijsheid en barmhartigheid.

Voor diegenen onder ons die worstelen met gedachten aan zelfmoord of diep verdriet, is het belangrijk om hulp te zoeken. Dit is geen teken van zwakte, maar juist een daad van kracht. Het zoeken van hulp kan verschillende vormen aannemen, van het praten met vertrouwde familieleden of vrienden tot het inschakelen van professionele hulp.

Moge Allah ons leven dragelijk maken en ons omhullen met Zijn engelen van barmhartigheid. Moge Hij Zijn grenzeloze genade uitstorten over al onze zieke broeders en zusters en hen verblijden met een goede gezondheid. Voor hen die door Allah niet voor herstel zijn voorbestemd, moge Hij hen zuiveren van alle zonden en hen een vreedzaam einde schenken, vervuld van geloof en overgave aan de islam.