Engelen zijn geschapen uit licht

Binnen de islamitische geloofsleer, ook bekend als ‘ʿAqāid’, nemen engelen een bijzondere positie in. Sheikh Amjad ʿAlī Azmi (1367 AH) heeft geschreven dat engelen uit licht zijn geschapen. Deze goddelijke schepsels zijn door Allah begiftigd met een uniek vermogen: ze kunnen elke gewenste vorm aannemen. Soms manifesteren ze zich als mens, en soms in een andere gedaante [1]. Deze karakteristiek weerspiegelt de diversiteit en de mysterieuze aard van deze hemelse wezens.

Deze overtuiging vindt zijn basis in de overlevering van Vrouwe ʿĀisha, moge Allah tevreden met haar zijn. Ze heeft verteld dat de Profeet, vrede zij met hem, het volgende heeft gezegd: “Engelen zijn geschapen uit licht, djinns zijn geschapen uit een rookloze vlam van vuur, en Adam is geschapen uit datgene wat aan jullie is beschreven (,dus aarde en klei).” [2]

Deze uitspraak illustreert duidelijk de unieke en diverse oorsprong van de verschillende soorten wezens binnen de islamitische kosmologie.

Engelen kunnen verschillende gedaanten aannemen

Engelen hebben inderdaad de kracht gekregen van Allah om elke gewenste vorm aan te nemen, of dat nu de gestalte van een mens is of iets anders. Er is veel hierover te vinden in de heilige geschriften, religieuze teksten en bronnen.

Sheikh Abu al-ʿAbbās al-Qurṭubī (656 AH) sprak hierover en zei: “Allah, de Verhevene, heeft de engelen en de djinn in staat gesteld om verschillende vormen aan te nemen en zich daarin te manifesteren. Hoewel beide soorten van nature hun eigen unieke schepping hebben, waarmee Allah hen schiep. Dit is in overeenstemming met wat de Profeet, vrede zij met hem, zei: ‘Ik heb Jibrīl slechts twee keer in zijn oorspronkelijke gedaante gezien.'” [3]

Imam Ibn al-Ḥajr al-Asqalānī (852 AH) voegde hieraan toe: “De gevestigde orde van de islamitische theologen stelt dat engelen subtiele lichamen zijn die de macht hebben gekregen om zich in verschillende vormen te manifesteren en hun verblijfplaats is de hemel.” [4]

Vrouwe Maryam en de engel die als een mens kwam

In soera Maryam vraagt Allah aan zijn Profeet, vrede zij met hem, om het verhaal van Vrouwe Maryam (Maria) te vertellen. Vrouwe Maryam wordt in de islam beschouwd als een van de meest nobele vrouwen aller tijden. In dit specifieke verhaal trok Vrouwe Maryam zich terug van haar volk en ging ze naar een afgelegen plek in het oosten, waar ze zichzelf afschermde van mensen. Allah stuurde vervolgens Zijn “geest” (de aartsengel Jibrīl) naar haar toe, die aan haar verscheen in de vorm van een goed gevormde man. Vrouwe Maryam raakte hierdoor bevreesd en zocht bescherming bij Allah. De “man” stelde haar gerust door te zeggen dat hij een boodschapper van Allah was, gestuurd om haar het nieuws te brengen dat ze een zoon zou krijgen, ondanks dat ze maagd was. Deze zoon zou ʿIsā zijn, die in de islam wordt gezien als een van de belangrijkste profeten. Zo zegt Allah in de soera:

“Vertel in het Boek het verhaal van Maryam, toen zij zich terugtrok van haar volk naar een plaats in het oosten; en ze trok een gordijn op, zich afschermend van de mensen; waarop Wij haar Onze geest zonden en hij verscheen aan haar als een goed gevormde man. Maryam riep uit: “Ik zoek zeker toevlucht bij de Meest Barmhartige Heer, als je enigszins Godvrezend bent.” Hij zei: “Ik ben slechts een boodschapper van jouw Heer, ik ben gekomen om je een zeer zuivere jongen te schenken.” [5]

De Profeet Ibrāhīm krijgt visite van engelen in menselijke gedaante

In soera Hūd wordt een ontmoeting beschreven tussen de Profeet Ibrāhīm en een groep mannen die hem bezochten. Ze begroetten Ibrāhīm met “vrede”, een groet die veiligheid en de intentie om geen kwaad te doen impliceert. Profeet Ibrāhīm reageerde op dezelfde wijze. Hij trachtte gastvrij te zijn door hen een geroosterd kalf aan te bieden. Echter, toen hij zag dat ze niet aten, werd hij wantrouwig en angstig, in de veronderstelling dat deze mannen wellicht slechte bedoelingen hadden.

De engelen stelden hem gerust en vertelden hem dat zij op een goddelijke missie waren naar het volk van de Profeet Lūṭ, dat in een stad woonde waarvan de bewoners ongehoorzaam waren aan Allah. De engelen kondigden de vernietiging van die stad aan.

Tijdens deze ontmoeting lachte Sara, de vrouw van Ibrāhīm, toen de engelen het nieuws aankondigden dat zij ondanks haar hoge leeftijd en onvruchtbaarheid een zoon genaamd Isḥāq zouden krijgen. De engelen verkondigden ook dat Isḥāq zelf een zoon zou krijgen, genaamd Yaʾqūb. Beiden zouden grote profeten worden. Allah zegt:

“Onze boodschappers kwamen inderdaad naar Ibrāhīm, met blijde tijdingen. Ze begroetten hem met vrede, en Ibrāhīm antwoordde hun met vrede, en haastte zich om hen een geroosterd kalf aan te bieden. Toen hij merkte dat ze niet toe tastten, werd hij argwanend en vreesde hij hen. Ze zeiden: ‘Wees niet bang. Wij zijn gezonden naar het volk van Lūṭ.’ En de vrouw van Ibrāhīm stond daarbij en toen zij dit hoorde, lachte zij. Wij gaven haar het goede nieuws van (de geboorte van) Isḥāq, en na Isḥāq, van Yaʾqūb.” [6]

De aartsengel Jibrīl neemt verschillende gedaantes aan

De aartsengel Jibrīl kwam meerdere keren naar de Profeet, vrede zij met hem, in verschillende gedaanten. Soms kwam hij in de gedaante van de nobele metgezel Diḥyah bin Khalīfah al-Kalbī, soms in de gedaante van een bedoeïene, en soms in zijn eigen gedaante waarin hij was geschapen, met zeshonderd vleugels, en de afstand tussen elke twee vleugels was als de afstand tussen het oosten en het westen. De Profeet, vrede zij met hem vertelde destijds dat hij hem twee keer in zijn oorspronkelijke gedaante had gezien. Zo Schreef Imam Jalāl al- Dīn al- Suyuṭi (911 AH):

Abu al-Shaykh rapporteerde van Shurayḥ bin ʿUbayd dat de Profeet, vrede zij met hem tijdens zijn hemelreis Jibrīl zag in zijn werkelijke gedaante. Jibrīl’s vleugels waren versierd met smaragd, parels en robijnen. Het leek alsof wat zich tussen zijn ogen bevond de hele horizon vulde. Eerder had de Profeet hem in verschillende gedaantes gezien, maar meestal in de gedaante van Diḥya al-Kalbī. Soms zag hij hem zoals een persoon zijn metgezel ziet door een zeef. [7]

De aartsengel Jibrīl in de gedaante van Diḥyah al-Kalbī

Abū ʿUthmān, een gewaardeerde metgezel van de Profeet -vrede zij met hem- deelde een opmerkelijke gebeurtenis waarbij de engel Jibrīl de gedaante aannam van de nobele metgezel Diḥyah al-Kalbī. Tijdens deze gebeurtenis bevond de Profeet -vrede zij met hem- zich in het gezelschap van de moeder der gelovigen, Umm Salamah. Zij dacht dat de persoon voor haar Diḥyah al-Kalbī was, maar later ontdekte ze dat het in werkelijkheid de aartsengel Jibrīl was.

Abū ʿUthmān beschreef deze ontmoeting als volgt: “Ik heb gehoord over een gebeurtenis waarbij de aartsengel Jibrīl een bezoek bracht aan de Profeet, vrede zij met hem, in aanwezigheid van Umm Salamah. Jibrīl begon te spreken en de Profeet vroeg aan Umm Salamah: ‘Weet je wie dit is?’ Ze antwoordde: ‘Het is Diḥyah.’ Nadat Jibrīl was vertrokken, zei Umm Salamah: ‘Bij Allah, ik was er absoluut zeker van dat het Diḥyah was, totdat ik de Profeet in een preek hoorde spreken over Jibrīl.'” [8]

De verplichting om te geloven dat engelen verschillende gedaantes kunnen aannemen

Sheikh Abu al-ʿAbbās al-Qurṭubī (656 AH) verklaarde het volgende: “Eerder is besproken dat engelen en djinn de mogelijkheid hebben om verschillende gedaantes aan te nemen, naast hun unieke oorspronkelijke vorm waarin Allah hen heeft geschapen. Het is een verplichting voor ons om in dit alles te geloven, gezien de betrouwbare overleveringen die we hebben ontvangen. Diḥyah bin Khalīfah stond bekend om zijn aantrekkelijke uiterlijk, en daarom koos de engel Jibrīl ervoor om zijn gedaante aan te nemen wanneer hij zich aan mensen toonde. Diḥyah bin Khalīfah bin Farwah al-Kalbī was een vooraanstaande metgezel van de Profeet, vrede zij met hem.” [9]

Imam Ibn Hajar (852 AH) schreef: “Uit deze overlevering leren we dat engelen in staat zijn om de gedaante van een mens aan te nemen. Daarnaast hebben ze in hun essentie een vorm die normaal gesproken niet waarneembaar is voor de mens, vanwege de beperkingen van onze perceptie. Echter, Allah kan, indien Hij dat wenst, een individu de kracht geven om de ware gedaante van een engel waar te nemen. Daarom verscheen de engel Jibrīl meestal in de gedaante van een man aan de Profeet Mohammed, moge vrede met hem zijn, zoals eerder vermeld in de context van het hoofdstuk dat gaat over het begin van de goddelijke openbaring.” [10]

Jibrīl komt in de gedaante van een onbekende man

Veel metgezellen hebben de aartsengel Jibrīl gezien, die verscheen in de gedaante van een onbekende man. Volgens de nobele metgezel ʿUmar bin al-Khaṭṭab, moge Allah tevreden met hem zijn, zaten ze op een dag in het gezelschap van de Profeet, vrede zij met hem, toen er plotseling een man naar hen toe kwam lopen vanuit de verte. Deze man viel op door zijn stralend witte kleding en zijn gitzwarte haar. Hij vertoonde geen tekenen van reizen, zoals stof of vuil op zijn kleding, wat vaak voorkomt bij mensen die net van een reis terugkeren. Het was opmerkelijk dat hij er zo verzorgd uitzag, terwijl niemand hem herkende. Hij nam plaats tegenover de Profeet, vrede zij met hem, en stelde hem een aantal vragen. Na het vertrek van de man vroeg de Profeet aan ʿUmar: “Weet jij wie die man was?” ʿUmar antwoordde: “Allah en Zijn Boodschapper weten dat het beste.” Daarop verklaarde de Profeet, vrede zij met hem: “Het was werkelijk Jibrīl die naar jullie kwam om jullie het geloof te onderwijzen.” [11]

Een engel treedt op als rechter in menselijke gedaante

In de overlevering van Abū Saʿīd al-Khudrī, moge Allah tevreden met hem zijn, wordt het verhaal verteld van een man die negenennegentig mensen had gedood. Hij verlangde naar berouw en besloot om te migreren om Allah te aanbidden en zijn leven in godsdienst door te brengen. Onderweg naar het land waar hij naartoe wilde migreren, werd hij geconfronteerd met de dood. De engelen van barmhartigheid en de engelen van bestraffing waren het oneens over zijn zaak. Beide partijen wilden hem meenemen. Op dat moment verscheen er een engel in menselijke gedaante om te beslissen wie hem mocht meenemen: de engelen van genade of de engelen van straf. Zo vertelt de metgezel dat de Profeet, vrede zij met hem, heeft gezegd:

“Voor jullie tijd was er een persoon die negenennegentig mensen had gedood. Hij zocht vervolgens naar wijze mensen in de wereld die hem de weg naar verlossing konden tonen. Hij werd naar een monnik gestuurd en vertelde hem dat hij negenennegentig mensen had gedood. Hij vroeg of er nog ruimte was voor zijn berouw om geaccepteerd te worden. De monnik antwoordde: Nee. Hij doodde ook de monnik, waardoor het totale aantal doden op honderd kwam.

Daarna vroeg hij naar wijze mensen op aarde en werd hij doorverwezen naar een geleerde. Hij vertelde hem dat hij honderd mensen had gedood en vroeg of er nog ruimte was voor zijn berouw om geaccepteerd te worden. De geleerde antwoordde: Ja, wat staat er tussen jou en berouw in? Hij adviseerde de persoon om naar een specifiek land te gaan, waar mensen zich toewijden aan gebed en aanbidding, en daar zelf ook te bidden, zonder terug te keren naar zijn eigen land, omdat dat een slechte plek voor hem was.

De persoon vertrok en had nog maar de helft van de afstand afgelegd toen de dood hem overviel. Er ontstond een geschil tussen de engelen van barmhartigheid en de engelen van straf. De engelen van barmhartigheid beweerden dat deze persoon berouwvol en wroegingvol naar Allah was gekomen, terwijl de engelen van straf zeiden dat hij niets goeds had gedaan. Toen verscheen er een andere engel in menselijke gedaante om tussen hen te beslissen. Hij stelde voor om het land waar de persoon zich bevond te meten. Ze maten het land en ontdekten dat hij dichter bij het land was waar hij naartoe wilde gaan (het land van vroomheid), en zo namen de engelen van barmhartigheid bezit van hem. [12]

Het moet ook duidelijk zijn dat engelen niet alleen de bevelen van Allah opvolgen, maar ook niet in staat zijn om handelingen te verrichten die in strijd zijn met Zijn wil. Hun bestaan en hun acties zijn volledig in overeenstemming met de goddelijke orde, een perfecte uitdrukking van Allah’s almacht en wijsheid. Engelen zijn dus geen onafhankelijke entiteiten die op eigen initiatief handelen, maar dienaren van de Goddelijke Wil.

In de kern van ons geloof is het essentieel om te begrijpen en te erkennen dat engelen echte entiteiten zijn. Zij zijn geschapen uit licht en bezitten de bijzondere gave om van gedaante te kunnen veranderen. De Heilige Koran bevestigt dit in meerdere passages, waarin verhalen worden verteld over het bezoek van engelen die zich in verschillende gedaantes vertonen. Bovendien versterken de overleveringen van de Profeet Mohammed, vrede zij met hem, dit inzicht nog verder.